یادداشت ۱ رمان جایی برای پیرمردها نیست

در جایی برای پیرمردها نیست با یک مثلث طرف هستیم، شیگور، ماس و کلانتر بل. کلانتر بل به کل خارج از اتفاقات قرار گرفته و هیچ جایی از داستان تا الآن بیش از یک تماشاگر نبوده است، یک تماشاگر مستاصل که نمی‌تواند تغییری در داستان ایجاد کند. فقط می‌تواند بهتر ببیند. بل از این استیصال خود رنج می‌برد. ولی دوست ندارد این رنج را نشان دهد؛ حتی به خواننده رمان، شاید غرور یک کلانتر باتجربه است که جلویش را می‌گیرد. و نقش یک موعظه‌گر را گرفته که در جای جای کتاب می‌خواهد خواننده را پند دهد؛ از گذشته‌اش می‌گوید. تمسک بل به گذشته از این است که خود فهمیده در داستانی که دارد پیش می‌رود نقشی ندارد و نخواهد داشت، پس بهتر می‌بیند از گذشته بگوید؛ گذشته‌ای که نقشی پر رنگ‌تر در آن داشته است، و حرف زدن از آن برایش شیرین‌تر می‌نماید تا تعریف اتفاقاتی که دارد میافتد. جایی از داستان کلانتر قراری با کارلا جین همسر ماس می‌گذارد، به اینجای داستان دقت کنید، بل صرفا این کار را می‌کند تا پروسه‌های معمولی که برایش تعریف شده را انجام داده باشد، مشخص است که امیدی ندارد؛ نه امیدی دارد که کارلا اطلاعات خوبی در اختیار او قرار دهد و نه امیدی دارد که حتی اگر کارلا اطلاعی از ماس به او بدهد، بتواند کاری برای ماس انجام دهد. خلاصه بل تنها یک تماشاگر است و بس، یک تماشاگر خوب که جا به جا پندهایی هم به شما خواهد داد. بگذارید یک نگاهی دیگر به شغل بل بیاندازیم، بل با یک صحنه‌ی جرم مواجه می‌شود، بل به عنوان یک کلانتر وقتی با یک صحنه‌ی جرم مواجه می‌شود چه باید بکند؟؛ همون کاری که تا حالا با دیگر صحنه‌های جرم کرده، صحنه‌های جرم برای بل تفاوقتی نمی‌کند، در برابر همه یک وظیفه دارد. عموما هم همین است ولی شاید درباره‌ی این یک صحنه‌ی جرم و این مجرمی که مک‌کارتی تصویر کرده مسأله کمی فرق داشته باشد و بل می‌باید مسیر متفاوتی را برای این یک مورد طی می‌کرد.
ماس جوشکاری که فرصت تغییر یک شبه‌ی زندگی خود را پیدا کرده، یک ساک پر از پول را از یک صحنه‌ی درگیری برمی‌دارد. اینکه این پول برای مشتی خلافکار است، توجیه خوبی است برای وی که به عنوان یک دزدی به کار خود نگاه نکند. می‌داند که پول پر دردسری است ولی آن را پول دزدی‌ای نمی‌داند که حقی در آن ندارد. پول و دردسر آن را از آن خود می‌کند، خوب می‌داند خطر خود و خانواده‌اش را تهدید می‌کند، کارلا و مادربزرگش را به شهری دیگر می‌فرستد و خود آواره می‌شود، نمی‌داند تا کی باید آواره بماند حتی نمی‌داند کجا باید برود این پول، او را آواره کرده و کارلا را نیز از او گرفته، ولی باز میل دارد در کنار پول‌ها بماند، می‌بیند که زندگی او، همسر او و ارامشش به خاطر این پول همه برای مدتی نامعلوم از دستش رفته‌اند ولی حاضر نیست دل بکند، حتما خود را توجیه می‌کند که مدتی را سختی می‌کشد و بعد با کارلا یک زندگی رویایی را شروع می‌کند، ولی تنها دارد خود را فریب می‌دهد، او آدمی طماع است دارد زندگی خود را فدای پولی باد آورده و خطرناک می‌کند و این یعنی ماس خود دارد ویرانی زندگی‌اش را انتخاب می‌کند. و کارلا، کارلا از یک جایی همه‌چیز را می‌داند، ولی او هم خیلی جدی با لیولین مخالفتی نمی‌کند انگار کارلا هم بدش نمی‌آید زندگی‌اش را در ریسک ویرانی قرار دهد، شاید آن روز رویایی بیاید، بل می‌خواهد به لیولین و کارلا کمک کند، ولی کارلا چیزی نمی‌گوید، شاید چون نمی‌خواهد احتمال رسیدن به آن روز رویایی را به صفر برساند، کارلا برای رسیدن به زندگی‌ای رویایی با پول‌های بادآورده روی جان همسرش قمار می‌کند، و با این تصمیمش در نهایت جان لیولین را می‌گیرد، کارلا می‌توانس راهی که شاید جان همسرش را حفظ می‌کرد را انتخاب کند ولی امید رسیدن به پول زیاد نذاشت این تصمیم را بگیرد. شیگور فوق‌العاده؛ برایش سخت نیست از روند اتفاقات متوجه این تصمیم کارلا شود، و آخر هم او را برای این تصمیم تنبیه می‌کند، کارلا جین را می‌کشد چون کارلا با تصمیمش لیولین را کشت.
درباره شیگور سخت است نوشتن، او یک خلافکار نیست، معلوم نیست چیست و به دنبال چیست. به دنبال پول هم نیست چون برای او کاری نداشت تمام پول را بردارد بدون اینکه ترسی از کسی داشته باشد، ولی پول را تحویل صاحب آن می‌دهد. نه گم و گور شدن برای مردی اینچنین خبره کاری دارد و نه قاتلی یارای مقابله با آن را دارد. کارسن ولز جایی به ماس می‌گوید که اگر شیگور تو را پیدا کند تحت هر شرایطی خواهی مرد، شیگور تو را خواهد کشت چون او را به دردسر انداختی حتی اگر پول را هم به او بدهی باز تو را خواهد کشت. ولز تبهکاری کارکشته است حتی با شیگور همکاری هم کرده است، ولی او هم شیگور را نشناخته، شیگور نه برای خودش کسی را می‌کشد و نه برای دیگران و نه برای پول، شیگور مقتولانش را می‌کشد چون آن‌ها را لایق مردن می‌یابد، شیگور خود را قاتل نمی‌داند بلکه خود را مامور گرفتن جان انسان‌هایی می‌بیند که دیگر نباید زنده باشند، ماس و کارلا دیگر نباید زنده بمانند؛ چون تصمیمات اشتباهی گرفته‌اند و زندگی خود را بر روی ریل تباهی قرار داده‌اند، شیگور خیلی راحت کارلا را می‌کشد چون او فکر نمی‌کند که دارد کارلا را قتل می‌رساند و شیگور برای خود فکر می‌کند که دارد مرگ را به کارلا هدیه می‌کند. شیگور دشمن زندگی است، زندگی را آفتی می‌داند که به جان انسان‌ها افتاده، هر که بهانه‌ای دست او دهد مرگ را به او هدیه خواهد کرد...

سرخ ترین

این چه عذابی است که در این شهر زندانی مانده ای و یک تلوزیون جلویت گذاشته اند، صبح و شب این شبکه و آن یکی از حال و روز مرز مهران و مرز شلمچه می گویند سیل مردم پیاده را نشان می دهند و موکب ها را که به سمت خالق بزرگترین انقلاب تاریخ می روند، مردی که در یک روز برایمان زندگی، انسان، مرگ، اسلام، خانواده و خدا را تعریف کرد و به ما فهماند محمد (ص) کیست، علی (ع) کیست، فاطمه (س) کیست و حسن (ع) کیست. و برادری بود او را که انقلابی در برادری بود و خواهری که معنایش را کامل کرد، و بیرقی که تا پایان سرخ خواهد ماند، انقلابی ترین بیرق یادگار اوست برای ما.

قرمز خاکی

می‌توانم از آدم‌هایی که امروز دیدم برایتان بگویم. آن دختر هم دانشکده‌ای که چند ماهی پیدایش نبود و امروز با یک روسری قرمز روی سرش پیدایش شد؛ اینکه نمی‌دونم چرا برای اولین بار امروز که مرا دید به من سلام کرد، تمام این سال‌ها از او بدم می‌آمد و امروز هم. ولی نمی‌دانم چرا این چند ماه که نبود، برایم مسأله شده بود که کجاست؟ چرا نیست و چه می‌کند؟ آخر آدم‌های زیادی بودند اطراف من که ناگهان چند ماهی را نبودند و اصلا متوجه نبودن آن‌ها هم نمی‌شدم. امروز که دیدمش سوال‌ها یادم رفت و باز هم از او بدم می‌آمد.

حالا بگذارید مثلا از کلاس امروز برایتان بگویم ساعت هشت و نیم صبح روی یکی از صندلی‌ها در ردیف‌های انتهایی نشسته‌ام و کسی هم اطراف من نیست. کمی درس را گوش می‌دهم  ولی خب خیلی ارزش گوش دادن ندارد. بهتر است دانشکده را خالی کنم، برای یک مدت طولانی، اصلا بگذارید یک جای متروکه شود؛ آره اینجوری بهتره، متروکه بهتره. تخته وایت‌برد جلوی کلاس کنار در قرار دارد که جریان دائم هوا ناله‌اش را در آورده و رویش را لایه‌ی ضخیمی از خاک پوشانده؛ تخته به کمدی می‌ماند که دو در دارد و به دو طرف باز می‌شوند و در دل خود تخته‌ای دیگر پنهان کرده. لولای بالایی لنگه‌ی راست تخته خراب شده و لنگه آویزان سر جای خودش باقی است و بین باز و بسته بودن مردد؛ یک جور تعلیق بعضی صندلی‌های کلاس هنوز سر جایشان هستند ولی پاره، طوری که درونشان را می‌شود دید؛ آن ابرهای زرد رنگی که پوسیده و خشک شده و تا دستت را رویشان می‌کشی خاک می‌شوند. خاک‌های زرد و سبک. کف کلاس را هم برگ‌های خشک پر کرده‌اند که اصلا معلوم نیست از پاییز کدام سال مهمان این خرابه‌اند. احتمالا هر دسته از آن‌ها نماینده‌ی یک پاییزند، ولی فقط پاییزها نماینده به این اتاق متروک فرستاده‌اند، فصل‌های دیگر این‌جا نماینده‌ای ندارند، حتی نشانی هم از بودنشان نمی‌توان یافت. ناگهان باد شدیدی می‌وزد هر دو پنجره‌ی کلاس با سرعت زیادی باز می‌شوند، کامل می‌چرخند، به شیشه‌ی کنارشان کوبیده می‌شوند، گرد و خاک شدیدی بلند شده؛ خاک‌هایی که سر کلاس بوده‌اند بلند شده‌اند، خاک‌های بیرون هم به کلاس هجوم می‌آورند. در فضای کلاس خاک و نمایندگان پاییز هر دو به پا خاسته‌اند، پنجره‌ها باز کوبیده می‌شوند ولی این بار دوام نیاوردند و بر زمین افتادند، شکسته و خرد. ناگهان احساس کردم صدای کسی را شنیدم ولی باز غرق طوفان کلاس شدم. دو دقیقه بعد طوفان تمام شد کلاس دوباره خوابید، این بار متروک‌تر شده بود. چشمم به دستگیره‌ی پنجره کلاس افتاد یک روسری قرمز به آن گیر کرده بود.

من و لختی قبل در آن روز

خدا را شکر روز خوبی بود، خیلی شبیه خیلی روزهای دیگر، امروز حسین را دیدم؛ همان رفیق دبیرستانی که سر کلاس همیشه پشت سرش می‌نشستم و از پشت سر او بود که کلاس را می‌دیدم، همیشه اندکی به او حسودی‌ام می‌شد، و همیشه اینطور نشان می‌داد که خیلی چیزها می‌داند که من نمی‌دانم، و نمی‌دانم که واقعا می‌دانست یا نه ولی من مطمئنا نمی‌دانستم آن چیزی را که او شاید می‌دانست و یا شاید نمی‌دانست، خوش‌چهره‌تر از من نیز بود و هست، این یکی دیگر واقعا حسادت داشت چون واقعا خوش‌تیپ و خوش‌چهره بود؛ دیگر این چیزی نبود که بگوییم شاید بود شاید نبود، بلکه حتما بود. و حتما آنقدر بود که بشود اندکی به وی حسادت کرد. از همه‌ی این‌ها بگذریم خیلی هم خوش کلام بود و خوب می‌دانست چگونه آن کلمات لعنتی را پشت سر هم بگذارد تا خیلی راحت ما را شنونده‌ی حرف‌های بی‌ارزش و با ارزشش ببیند. ولی اینکه نشد یک پاراگراف در مورد و برای این روز خوب من!! خب در عوض بد هم نیست کمی از درونیات گفتن...

اعطا

سال‌ها در جستن مانده‌ای و ناگهان روزی لیاقت می‌یابی؛ سراغت را می‌گیرند، پیدایت می‌کنند و به تو اعطا می‌شود. روزها و ماه‌ها با نیافتن زیستی و خون به رگ‌هایت دادی. نبودن، نیافتن و سرگشتگی دردهایی بودند در جانت که می‌ماندند و می‌ماندند و به حرف می‌آمدند و به جان و روح دیگری می‌خزیدند و باز می‌ماندند و این روایت تاریخ بشر بود و زندگی تو. چگونه زنده خواهی بود اگر روزی دیگر سرگشته نباشی؟ سپس رسیدن که همان یافتن؛ دیگر دردی نمانده و آسایشی است تو را و این آسایش چه قریب است به مرگ؛ می‌توانی برگردی به دیگران ولی این بار اختیار در میدان است، قوی‌تر از همیشه، مردن قبل از مرگ. می‌توانی دوباره درد بخواهی و برگردی و یا می‌توانی آسایش جان طلب کنی و بروی.

رفته

سخت است رفتنت برایم و دیدم که برای تو هم سخت بود و گذشت. ولی دردناک‌تر است اگر روزی دیگر در خاطر ما هم زنده نباشی. امیدوارم نیاید روزی که درد دوم را به دل ما گذاشته باشی. معلم من بودی و هستی سعید عزیز.

ذکر مصیبت

چند روزیه بر دلم افتاده که هَمون رو به یه چند سطری ذکر مصیبت مزین کنم. ذکر مصیبت کی؟ مصیبت خودم و خودت. مصیبت فراموشی، درد کم‌حافظگی، فاجعه‌ی بی‌عاطفگی و شیعه نبودن. می‌فرماد در جامعه‌ی شیعی یک شیعه نمی‌فرماد "درد و مشکل فلانی مرا چه کار است؟". دور و بر ما!! من!! هه هه هه خخخخخخخخ. خوب اساسا من به روضه‌ی باز بیشتر علاقه دارم.

السلام

آخرین قدم‌های مانده به شروعش برای من دیگر بازه‌ای خاص شده با طعم و عطر مختص خودش و متفاوت با خود دهه. توی محرم عزایت آشکار است و همه می‌بینند سیاه پوشیدن، سینه زدن و زیارت عاشورا خواندنت را. ولی آخرین روزهای مانده تا شروع واقعه فرصتی است برای عزاداری‌های تکی‌،پنهان، بی سر و صدا و شاید عمیق و دردناک‌تر ولی بدون اشک و آهِ آشکار؛ و یا حتی کمی آموختن با چند صفحه تورق و بالطبع عزادارتر شدن. البته پنهان نگه‌داشتنش کار آسانی نیست ظاهرا؛ شاهدش هم شاید همین خطوط و سطرهای دیگری در وبلاگ‌های دوستان.

قطعه‌ی دوست داشتنی

از آغاز روایت رفاقت ما پنج سالی گذشته، زود گذشتنش را که نگفته خودتان می‌دانید. به رویش نمی‌آوردم ولی این رفیق تاثیرات زیادی داشت در حال و روز من که نمی‌فهمیدم و نفهمیدم تا همین روزها که دیگه بالغ بر صد کیلومتر دورتر از من سکنی گزیده و زیارتش یحتمل می‌شود سالی چند بار فقط. جایش واقعا خالی است؛ بخشی از من وابسته به او و آدم‌های شبیه به اون بود که الآن همه‌شان دارند از من فاصله می‌گیرند. بخشی که دوستش دارم و مهم‌ترین من است ولی دیگران ندارندش، اطرافیانم ندارند. در بین کسانی که یک تکه از تو را ندارند و جایش چیز دیگری دارند که الآن خوشایندت نیست بعید نباشد که روزی قطعه‌ی آن‌ها را جایگزین آن بخش خود کنی که تکیه‌گاهش از دست رفته و بعد جای همه چیز عوض شود.
خودش رحم کند.

خشکش

از حال و روز نوشتنم بگویم برایت که دیری است که چشمه‌اش خشکیده این نازک طبع بی‌جان و نحیف که نفسش به دو سطر نامه‌ای بود که محض صبحگاهی یا ارضای فازهای افسرده‌خواه کما بیش می‌خواندیم. حالا در مطلع پاییز که بوی گند مدرسه باز زمین و آسمان را فراگرفته گفتیم یک دو سه سطر بنالیم برای جهانیان، برای آن عزیز واجب‌الوجود و عزیزان ممکن تا ببینیم چه پیش آید تا شاید که اینبار خوش آید. قوه‌ی مخیله را تحت فشار قرار دادیم تا موضوعی، سرنخی، آلت دستی، نقطه‌ی آغازی یا حتی نقطه‌ی پایانی در اختیار ما بگذارد تا بسم الله گویان دم بگیریم و بنالیم. ولی دریغ از شعله‌ای آتش در دل و قلب و جان بنده، دریغ از لختی دغدغه، هیچی نبود جانم، عزیزم، گلم. خشکسالی شده بدجور و فقط خدا رحم کند که فصلی باشد و نه دائمی. خلاصه‌ی حال و روز ما این بود. الآن هم گفتیم یه کتابی مجله‌ای چیزی تورق کنیم شاید فرجی حاصل شد.

التماس دعا